ハノイの家

ハノイ市内にお風呂時間が大好きな女性が一人で暮らす小さな家の計画です。

ご縁が合ってベトナムに何度も通っていた時期があり、その時偶然知り合った施主から依頼をいただきました。文化や生活・商習慣の違いなど、かなりの困難が予想されましたがそれを差し引いて余りある好奇心に推され、受けることになったプロジェクトです。

公共交通機関がほとんど整備されていないハノイでは日本のように遠方から通勤するという考え方が一般的ではないようで、都市中心部の人口過密が異常なレベルになっています。
そのため居住エリアの環境はひどく、コンクリートの住居は隣の家の壁にべた付きで壁を建て、間口の広さで高くなる税金を抑えるため、細く長く塔状に床が積み上げられていきます。日本の町屋の建ち方に似ていますが、光や通気を採るための中庭を設けるような余裕はなく、前の道路から後ろの道路までみっちり居室で埋められています。

古くから残っている建物の中には、豊かな中庭空間が残っていて、気持ちよく風が抜けて光が落ちてくるような場所もありますが、今回の敷地は前者のような状況でした。
そうなるとベトナムの高温多湿の環境では室内の結露やそれに伴うカビの発生が常態化してしまいます。

このプランではできるだけパッシブなしつらえでこの問題を解決するべく、建物の奥（お母さんの住む母屋との間）に通気シャフトを設け、両側の道路からの風の通り道を計画しています。
それと合わせて、屋根からの強烈な日射を防ぐためにコンクリート屋根スラブの上に「置き屋根」を置く二重屋根の構造にして日射遮熱を試みています。
また、3階の一番日当たりと見晴らしの良い場所にはお風呂が好きな施主のために広々としたバスルームを設けています。

ハノイ市内の民俗博物館にはベトナムの地に住む人々がこの気候の中で快適に暮らすために工夫を積み重ねてきた古民家をたくさん見ることができ、今回の設計にもおおいに参考にさせてもらいました。
土地の気候や風土を調べる作業は設計をするうえで役に立つ考え方や豊かな生活とは何なのかを考え直す機会を多く与えてくれましたし、とにかく刺激的で楽しいプロジェクトとなりました。

Đây là kế hoạch cho một ngôi nhà nhỏ nằm trong thành phố Hà Nội, nơi có một người phụ nữ rất yêu thích thời gian tắm sống một mình.

Có một thời gian tôi phải đi công tác nhiều lần ở Việt Nam, và chính trong khoảng thời gian đó, tôi đã gặp gỡ ngẫu nhiên chủ nhà và được họ nhờ vả thực hiện dự án này. Dù dự đoán sẽ gặp khá nhiều khó khăn về văn hóa, lối sống và tập quán thương mại, nhưng niềm tò mò vượt trội đã thôi thúc tôi nhận lời.

Ở Hà Nội, hầu như không có hệ thống giao thông công cộng như ở Nhật, nên việc đi làm từ ngoại ô vào thành phố chưa thành phổ biến. Kết quả là dân cư ở trung tâm đô thị bị dồn ép đến mức mật độ dân số trở nên cực kỳ đông đúc. Môi trường sống ở các khu vực này vì thế rất khắc nghiệt: các ngôi nhà bằng bê tông mọc san sát, tường nhà dính sát nhau; vì thuế đánh theo chiều rộng mặt tiền, nhiều căn nhà được xây lên cao theo chiều dọc, hẹp ngang như những tòa tháp. Kiểu xây dựng này có phần giống với kiến trúc nhà ống ở Nhật, nhưng không còn chỗ để tạo sân trong lấy sáng và gió; mọi khoảng trống từ mặt trước ra mặt sau đều bị lấp đầy bằng không gian sinh hoạt.

Trong một số ngôi nhà cổ vẫn tồn tại ở Hà Nội, ta còn thấy những sân trong rộng rãi, gió thoáng và ánh sáng len lỏi vào dịu dàng. Tuy nhiên, khu đất của dự án lần này lại nằm trong tình trạng như đã mô tả ở trên. Bởi vậy, trong điều kiện khí hậu nóng ẩm ở Việt Nam, tình trạng ngưng tụ hơi nước trong nhà và mốc meo trở thành chuyện thường ngày.

Với kế hoạch này, để giải quyết vấn đề đó càng nhiều càng tốt bằng các biện pháp thụ động, tôi đã bố trí một ống thông gió ở phần sâu trong ngôi nhà (giữa ngôi nhà mẹ nơi mẹ của chủ nhân đang sống và khối nhà mới), nhằm tạo lối thông gió từ hai phía đường. Đồng thời, để ngăn bức xạ mặt trời mạnh từ mái, tôi thiết kế mái hai lớp bằng cách đặt một “mái đỡ” lên trên sàn mái bê tông, nhằm giảm nhiệt trực tiếp.

Thêm vào đó, ở tầng 3, nơi có ánh sáng và tầm nhìn tốt nhất, tôi dành một không gian rộng rãi làm phòng tắm cho chủ nhà – người rất mê đắm việc tắm.

Tại Bảo tàng Dân tộc học Hà Nội, có rất nhiều ngôi nhà cổ xưa mà người dân Việt Nam đã tích lũy kinh nghiệm để sống thoải mái trong điều kiện khí hậu này. Tôi đã tham khảo rất nhiều trong quá trình thiết kế. Việc tìm hiểu khí hậu và thổ nhưỡng của vùng đất không chỉ đem lại nhiều ý tưởng hữu ích cho thiết kế mà còn cho tôi cơ hội suy ngẫm lại “cuộc sống thịnh vượng là gì”. Tóm lại, đây thực sự là một dự án đầy kích thích và niềm vui.